Εξεταστές, κριτές και δεσμοφύλακες

Έλαβε χώρα στη Γερμανία πριν από μερικά χρόνια ένα πρωτότυπο ψυχομετρικό πείραμα. Συμμετείχαν σ αυτό περίπου δυο ντουζίνες Γερμανών πολιτών που έτυχε να απαντήσουν σε μια αγγελία που καταχώρησαν οι διοργανωτές του στα μεγάλα έντυπα της χώρας.

Σύμφωνα με τους κανόνες του, θα έπρεπε να παραμείνουν έγκλειστοι υπό συνθήκες κράτησης για μερικές εβδομάδες, ενώ θα χωρίζονταν εντελώς τυχαία σε δύο ισόποσες ομάδες: τους δεσμοφύλακες και τους κρατούμενους. Μέσα από κάμερες, ο Μεγάλος Αδελφός, θα παρατηρούσε και θα κατέγραφε λεπτομερώς κάθε κίνησή τους μέσα στη φυλακή, τη ζωή τους και τις λεπτές αλλαγές που θα προέκυπταν στην συμπεριφορά τους.

Αρχικά, οι συμμετέχοντες πήραν το εγχείρημα αρκετά ελαφρά και το διασκέδαζαν με την ψυχή τους, μέχρι που άρχισε να παγιώνεται η ψυχολογία που απέρρεε από τους ρόλους που κλήθηκαν να διαδραματίσουν. Τον λόγο πήρε μετά η ανθρώπινη φύση.

Το εν λόγω πείραμα, μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο λίγα χρόνια αργότερα για να αστικοποιηθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ τα συμπεράσματα που προέκυψαν από αυτό κάθε άλλο παρά έκπληκτους θα πρέπει να άφησαν τους διοργανωτές του.
Διατρανώθηκε, ότι η εξουσία, οποιαδήποτε μορφή της, σταδιακά κυριεύει την ανθρώπινη φύση και την μεταβάλλει σε μια μηχανή επιβολής ιδεών, απαιτήσεων και αξιών. Σχεδόν ταυτόχρονα, η επιτακτική αύρα της προκαλεί την αντίσταση και η αναπόφευκτη σύγκρουση των δύο φέρνει τη βία.
Στην πραγματικότητα, οι διοργανωτές του πειράματος έγιναν σοφότεροι στο μέτρο της επιβεβαίωσης αρχέτυπων αντιλήψεων και γνώσεων.
Άλλωστε το παιχνίδι εξουσιαστή εξουσιαζόμενου είναι το αγαπημένο της ανθρωπότητας από τη σύσταση του ανθρώπινου πολιτισμού,
σε βαθμό που το καθρέφτισμα αυτής της αέναης μάχης στην καθημερινότητα να γεννάει τις μέρες, τους μήνες και τα χρόνια.
Εξάλλου, γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε και ζούμε μέσα σ ένα κόσμο όπου από κάθε γωνιά παραφυλάει ένας εξεταστής, ένας κριτής ή ένας δεσμοφύλακας.
Ακόμα και η κατεύθυνση που έχει πάρει ο κόσμος μας βασίζεται σ αυτό το δίπολο που ακόμα κι όταν δεν το χορταίνουμε, το κατασκευάζουμε. Το επινοούμε σε διαφορετικές μορφές και ποικίλα αντίτυπα.
Από τα σχολικά μας ακόμη χρόνια παθιαζόμαστε με το να παίζουμε «κλέφτες κι αστυνόμους» δοκιμάζοντας πότε τη μια και πότε την άλλη εκδοχή της δράσης.
Κατά την ενηλικίωση μας συνειδητοποιούμε ότι η διαδρομή μας είναι διάσπαρτη από εξετάσεις και εξεταστές που καθορίζουν την ταχύτητα με την οποία κινούμαστε.

Κάποτε καταλαμβάνουμε και οι ίδιοι ορισμένες θέσεις εξουσίας και καταλαβαίνουμε από πρώτο χέρι τον πειρασμό του να την εξασκήσουμε σε κάποιον που βρίσκεται σε θέση εξάρτησης.
Τελικά, έτσι, είναι ο άνθρωπος: του αρέσει και να εξουσιάζει και να εξουσιάζεται. Ακόμα και στον ελεύθερό του χρόνο ψυχαγωγείται από το παιχνίδι της εξουσίας.
Στηρίζει ολόθερμα τηλεοπτικά project που έχουν μετατρέψει στο απόλυτο φετίχ την σχέση κριτή κρινόμενου.
Γίνεται μάρτυρας της μεταμόρφωσης ενός συμπαθητικού τηλεοπτικού προσώπου σε άτεγκτο κριτή, αυστηρό δάσκαλο, και ειρωνικό βαθμολογητή.
Πιθανότατα ονειρεύεται την δική του ευκαιρία στην άσκηση της αυστηρότητας.
Το πείραμα λοιπόν συνεχίζεται αδιατάραχτα. Στην πραγματικότητα, δεν σταμάτησε ποτέ να εξελίσσεται και να αποδεικνύει ότι η ουτοπία του μέσου ανθρώπου είναι η περιχαράκωση των ενστίκτων του απέναντι στο σάλπισμα της επίθεσης που αισθάνεται ότι εξαπολύει εναντίον του ο πολιτισμός και η επιστήμη. Κι αυτό επειδή είναι η ζωή στην επιφάνεια των πραγμάτων αυτή που εμπιστεύεται και αναγνωρίζει ως επιθυμητή.