Αρκετά μιλήσαμε. Ήρθε η ώρα να ακούσουμε…

πίνακας: David Cast
Είναι στοιχείο ωριμότητας για έναν άνθρωπο να μην καυτηριάζει εξουθενωτικά τον εαυτό του μετά από κάποιο λάθος του. Κυρίως, όμως, να μπορεί να μην το επαναλάβει έχοντας απορρίψει το δόγμα της εξαντλητικής αυτοκριτικής για μια πιο ήπια και δημιουργική προσέγγιση.Άλλωστε, το πραγματικό καρότο και το μαστίγιο του εαυτού μας το κρατάμε συνήθως οι ίδιοι. Τα υπόλοιπα μάλλον επιτρέπουμε να μας τα επιβάλλουν άλλοι. Το πρώτο, λοιπόν, συμβολίζει το εσωτερικό κίνητρο που δίνει νόημα σε ότι κάνουμε, ενώ το δεύτερο μια διαρκή υπενθύμιση πως η ζωή αποδεικνύεται σύντομη ή μεγάλη ανάλογα με την ικανότητά μας να συμπυκνώνουμε και να ξεδιαλέγουμε τα ουσιαστικά από τα επουσιώδη.Υπό αυτήν την έννοια, συνήθως η βασανιστική αυτοκριτική δεν είναι αποτελεσματική γιατί αποστερεί από τον άνθρωπο την χαρά της βελτίωσης. Και σημασία δεν έχει μόνο να βελτιώνεται κανείς, αλλά και να μπορεί να το απολαμβάνει. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μάλιστα η σφοδρή αυτοκριτική οδηγεί σε παραίτηση και φυγομαχία. Μπλοκάρει το νευρικό και συναισθηματικό σύστημα του ανθρώπου και τον οδηγεί στην ανακούφιση της αδράνειας. Χρειάζεται μέτρο, λοιπόν, όπως και σε οτιδήποτε άλλο κάνουμε. Πρέπει να γίνεται με αγάπη για τον εαυτό μας και υπευθυνότητα για το σύνολο.Ειδάλλως, αποδεικνύεται μια εξαιρετικά ψυχοφθόρα πολιορκία της αυτοεκτίμησής μας και οδηγεί στην ισοπεδωτική επίδραση των μηδενισμών.
Και σε συλλογικό επίπεδο όμως η έννοια της κοινωνικής κριτικής δεν πρέπει να τρομάζει τις ομάδες και τα πλήθη. Πρέπει να γίνεται μέσα από δημόσιες συζητήσεις και διάλογους, σε μικροπεριβάλλοντα και μεγαλύτερες κλίμακες, όπου οι συμμετέχοντες θα πρέπει να προσέρχονται κυρίως για να ακούσουν και λιγότερο για να μιλήσουν. Όμως, αυτού του είδους οι κοινωνικές ζυμώσεις σπάνια μπορούν να οργανωθούν μ έναν τρόπο συστηματικό και αποτελεσματικό, συνεπώς απαιτούν πολύ χρόνο και υπομονή. Σπάνια, επίσης, γίνονται αυτοβούλως. Μάλλον οι πιεστικές συγκυρίες εξαναγκάζουν τους ανθρώπους να υποστούν τη βάσανο της εσωτερικής τους φωνής.Ξεκινούν ως ψίθυροι αγανάκτησης μέσα από τους μικρότερους πυρήνες οργάνωσης της κοινωνίας, την οικογένεια, την παρέα, τους συνοικιακούς συλλόγους και αν έχουνε ποιότητα και διάρκεια εξαπλώνονται αργά και απαρατήρητα στο σύνολο των κοινωνικών δομών. Ακούγοντας, λοιπόν, περισσότερο και μιλώντας λιγότερο κατανοούμε πιο σφαιρικά την πραγματικότητα. Έτσι, κάθε απόπειρα συλλογικής αυτοκριτικής που ξεκινάει μέσα από τα σπίτια, τα καφενεία, τους χώρους εργασίας, τα στάδια κτλ θα έχει επενδυθεί με θετικό ή αρνητικό πρόσημο ανάλογα με τη διάθεσή μας να δώσουμε στους υπόλοιπους τον ζωτικό χώρο που χρειάζονται για να εκφραστούν. Και πολύ σύντομα θα έχουμε διαπιστώσει με ευαρέσκεια, πόσα εσώτερα θα έχουμε εκφράσει μέσα από το στόμα τους.