Τετάρτη 8 Σεπτεμβρίου 2010

Συμβολισμοί και πόλεμος


Αυτοί οι σκοτεινοί και διφορούμενοι συμβολισμοί, που αποτελούν εν δυνάμει συνιστώσες ζωής και θανάτου, ταλαιπωρούν και ανανεώνουν την ανθρώπινη συνείδηση από την πρώτη ημέρα της ιστορίας των ανθρωπίνων επιτευγμάτων.

Στα χέρια καλλιτεχνών, οι οποίοι απευθύνονται συνήθως σε παιδευμένα, έλλογα όντα αποτελούν μηχανισμούς παραγωγής λογικών διεργασιών, ενώ αντίθετα στα στόματα και τις γραφίδες πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών, εργαλεία θανάτου, μίσους και καταστροφής.

Αυτοί λοιπόν οι αχνοφωτισμένοι πρίγκιπες της ανθρώπινης διανόησης που μπορούν ανά πάσα στιγμή να προσδώσουν σε ένα έργο τέχνης ένα δεύτερο και τρίτο επίπεδο ανάγνωσης, στην καθημερινή ζωή προστρίβονται πάνω στην πνευματική και συναισθηματική τύφλωση δισεκατομμυρίων ανθρώπων, που έμαθαν να ερμηνεύουν τον κόσμο μόνο συμβολικά, δημιουργώντας σπίθες αγωνίας, που μπορούν να προκαλέσουν ανεξέλεγκτες πυρκαγιές. Εκεί δεν είναι πια τόσο διασκεδαστικοί, ούτε φυσικά τόσο εύληπτα διαφωτιστικοί όσο είναι στα βιβλία, τις ταινίες και τους πίνακες, όπου ένας συμβολισμός μπορεί να διαμορφώσει συνειδήσεις, οδηγώντας το πνευματικά ανήσυχο κοινό στην εμβάθυνση επί ενός ζητήματος, και τελικά στην διαμόρφωση ενός πιο ολοκληρωμένου σκεπτικού.

Γιατί συμβαίνει όμως αυτό στην τέχνη; Μονάχα επειδή οι συμβολισμοί εκεί υπηρετούν με την αισθητική τους πληρότητα και την νοηματική τους ακρίβεια την στοχευμένη προσπάθεια των καλλιτεχνών να αναδείξουν τις ποιότητες της συναισθηματικής λογικής. Μιας κατάστασης που σέβεται παράλληλα την ιδιομορφία του κάθε ατόμου, αλλά και τις σύνθετες ανάγκες της κάθε συλλογικότητας.
Τελικά, έχει να κάνει με το πώς χρησιμοποιεί κανείς ένα μέσο, η ενδεχόμενη μετατροπή των μαθητών του Ιησού σε στρατηγούς που θα υλοποιούσαν, στο πλαίσιο ενός διαφορετικού δια ταύτα των παραβολών, έναν πραγματικό πόλεμο εναντίον των δυνάμεων που απεργάζονταν την εξόντωσή τους, στο πνεύμα του “ο θάνατός τους η ζωή μας”.

Αντιθέτως στην σκακιέρα της πολιτικής, οι συμβολισμοί μεταμορφώνονται σ ένα πανίσχυρο ιδεολογικό όπλο στα χέρια χαρισματικών ηγετών που το στρέφουν συνήθως εναντίον ομοίων τους άλλων θρησκευτικών και πολιτικών δογμάτων, για να προκαλέσουν εσκεμμένα την ένταση εκείνη που τρέφει και δικαιολογεί την ύπαρξη των ακραίων φονταμενταλιστικών κύκλων απανταχού.

Άλλωστε, όλοι οι πόλεμοι στην ιστορία, από τους πρώτους θρησκευτικούς έως και αυτόν του Ιράκ χρησιμοποίησαν τους ίδιους απαράλλακτους συμβολισμούς για να υλοποιήσουν το καταστροφικό αλλά και επικερδές παράλληλα έργο τους.
Έπρεπε να πείσουν ένα κοινό, που έμαθε να κατανοεί τον κόσμο μέσα από την υπεραπλουστευτική ανάλυση των παραβολών και την συναισθηματική εγγύτητα των αλληγοριών, πως κάποιοι άλλοι λαοί θέλουν και επιδιώκουν το κακό του. Η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος αρκούσε και αρκεί για να πουλήσει στην κοινωνία πολεμοχαρείς εκστρατείες και ανίερες σταυροφορίες. Αρκούσε και αρκεί οι εισηγητές των προληπτικών καταστροφών, να απευθυνθούν στον ψυχισμό των υπηκόων τους χρησιμοποιώντας εικόνες και σύμβολα εύκολα κατανοήσιμα και εύπεπτα, που προκαλούν κλονισμό και συναισθηματική αστάθεια.

Αυτό θα πει ότι ακόμα και σήμερα οι πιο εξελιγμένες πολεμικές μηχανές εξακολουθούν να παραμένουν οι άνθρωποι που ζούνε πλημμυρισμένοι στο σκοτάδι που δεν ανίχνευσαν ώστε να φωτίσουν εντός τους. Αλλά και όλοι αυτοί οι πληθυσμοί που αναγνωρίζουν πίσω από τις εξεζητημένες ατομικές προκλήσεις γενικευμένα χαρακτηριστικά και έχουν μάθει να απειλούνται από την διαφορετικότητα και να βλέπουν ίδιους όλους τους διαφορετικούς είναι οι αυριανοί μισθοφόροι και οι οικογένειές τους που θα τους κατευοδώσουν με ευχές για πατριωτικούς θριάμβους και εθνικές νίκες. Γι αυτούς, τα λάβαρα, οι σημαίες, τα θρησκευτικά σύμβολα αποτελούν το περιτύλιγμα που αντικατέστησε θεμελιωδώς την ουσία.

Η επίδρασή λοιπόν των συμβολισμών στον ψυχισμό των φτωχών και αγράμματων πληθυσμών, είναι και σήμερα τόσο πανίσχυρή και αποσυντονιστική ώστε να εξακολουθεί να προκαλεί εύλογη ανησυχία.
Παράλληλα, δικαιολογεί το γιατί τόσα δισεκατομμύρια ανθρώπων συντηρούνται στη σαλαμούρα της άγνοιας και της περιορισμένης υγιεινής, αποστερούμενοι από επιλογές και κατευθύνσεις.

Πλησιάζοντας λοιπόν η 9η επέτειος της 11ης Σεπτεμβρίου το πολιτικό κατεστημένο της Ουάσινγκτον κάθεται σε αναμμένα κάρβουνα εν αναμονή της υλοποίησης της απειλής ενός πάστορα, του Τέρι Τζόουνς, εκπροσώπου του θρησκευτικού κατεστημένου της επαρχίας, να κάψει ένα κοράνι , ενέργεια που θεωρείται πως μπορεί να προκαλέσει την μήνη του μουσουλμανικού κόσμου. Η αλήθεια είναι πως αν πράγματι, αυτός ο τραγόπαπας διαθέτει στα χέρια του τόσο μεγάλη δύναμη, ώστε να γενικεύσει την προσωπική του ανοησία και να την επικοινωνήσει σε διεθνές επίπεδο είναι επειδή τελικά απολαμβάνει την τεράστια ισχύ που του προσφέρει απλόχερα η ολόθερμη στήριξη της αμερικανικής επαρχίας. Εκεί όπου οι καθημερινοί ρυθμοί ζωής σπάνια επηρεάζονται από τις συνέπειες της αβελτηρίας των πολιτικών τους ηγετών κι όπου οι θρησκευτικοί συμβολισμοί εξακολουθούν να διαδραματίζουν με καίριο τρόπο τον βιβλικό τους ρόλο. Εκεί όπου οι μέρες κυλούν αργά και μακρόσυρτα περιμένοντας κάποιο σύμβολο, όπως ένα φέρετρο τυλιγμένο με την αμερικανική σημαία να τους υπενθυμίσει ότι πράγματι η…γη κινείται.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου