Πόντος: Μνήμες στην ομίχλη του παρελθόντος

Είναι ,τελικά, εφικτό,   Έλληνες και Τούρκοι  να κοιταχτούν κατάματα και να ζήσουν αρμονικά μεταξύ τους; Μπορούν να εξαφανίσουν με ένα μαγικό τρόπο τη μεταξύ τους καχυποψία χωρίς προηγουμένως να έχει υπάρξει πλήρης αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας; αποκατάσταση  με όρους αναγνώρισης των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν και ανάληψη συλλογικής και ιστορικής ευθύνης, στο πρότυπο που, ίσως, τουλάχιστον σε ηθικό και θεωρητικό επίπεδο,  έχουν πράξει οι σημερινοί Γερμανοί, αναγνωρίζοντας τις θηριωδίες του ναζιστικού καθεστώτος ως κομμάτι της ιστορικής τους κληρονομιάς ;

 Όσο και να εξωραϊζουμε τα πράγματα, η απάντηση είναι μάλλον αρνητική.  Αρνητική, διότι, επί της ουσίας, κάθε απόπειρα, και μάλιστα με κίνδυνο της ζωής τους  , ορισμένων μεμονωμένων ακαδημαϊκών κύκλων  από την Τουρκία να ασχοληθούν με κάπως μεγαλύτερη αμεροληψία  και ακρίβεια με το θέμα της γενοκτονίας και της εκδίωξης Αρμενίων και Ποντίων από τους γενέθλιους τόπους τους,  δε συνιστά σε καμιά περίπτωση ειλικρινή ή οργανωμένη προσπάθεια της επίσημης Τουρκίας να συμφιλιωθεί με το ιστορικό της παρελθόν. Είναι όμως μια προσπάθεια με βαρύνουσα σημασία.

Επιχειρώντας να γεφυρώσει, μέσω της μνήμης, δύο ανόμοιες εποχές,  η ταινία «Πόντος: Μνήμες στην Ομίχλη του Παρελθόντος» του Γιώργου Δεμίρ παραθέτει μια σειρά από αξιόλογες μαρτυρίες επιζώντων ή συγγενών θυμάτων για τις θηριωδίες που διέπραξαν οι νεότουρκοι στις αρχές του περασμένου αιώνα.

Κι αν , το να παρακολουθείς όλους αυτούς τους  τραυματισμένους από τα βόλια της ιστορίας, ανθρώπους,  να σου εξιστορούν απευθείας γεγονότα βιωμένα και τεκμηριωμένα από επίσημα αρχεία , συνειδητοποιώντας, μάλιστα, κάποιος από αυτούς και μια νέα διττή ταυτότητα, δε σου φαίνεται καθόλου   αδιάφορο είναι η αλήθεια,  εκτός αν δεν  το χεις καθόλου με την ιστορία και τα παραδρόμια της ,  όταν αυτό γίνεται με μια κάμερα διαρκώς κολλημένη  στο πρόσωπό τους και με ανύπαρκτο βάθος πεδίου  η τελική σου αίσθηση  μεταβάλλεται ασυνείδητα μάλλον σε τυρρανία. Ο υποψιασμένος δε θεατής  πολύ σπάνια θα συγχωρέσει τόσα πολλά κοντινά πλάνα σε μια ταινία τεκμηρίωσης που είναι εκ των πραγμάτων φορτισμένη από το ίδιο το θέμα της. Άλλωστε, ο κινηματογράφος, εδώ και δεκαετίες που έχει γίνει γλώσσα, τρέφεται από τους κανόνες του. Και γλώσσα σημαίνει ύπαρξη μιας φόρμας κατάλληλης να εκφράσει την κάθε φορά το κάθε ξεχωριστό θέμα,  μέσα από την οποία ο σκηνοθέτης μπορεί να εκφράσει τη σκέψη του και να κοινοποιήσει την προβληματική του. Σε ένα ντοκιμαντέρ, λοιπόν, το γκρο πλαν οφείλει να περιοριστεί στο μίνιμουμ, καθώς, ως  ψυχολογικό πλάνο που είναι, δεν ανταποκρίνεται σε μια φυσιολογική αντίληψη του κόσμου από το μάτι μας.