Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2011

Οι απόψεις ενός κλόουν (του Χάινριχ Μπελ)


«Οι απόψεις ενός κλόουν» του Χάινριχ Μπελ είναι ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα της νεότερης γερμανικής λογοτεχνίας γύρω από τα οφέλη και τις οδύνες της απελευθέρωσης από τα δεσμά της σύμβασης και της αστικής υποκρισίας, γύρω από την επαναστατική παιδικότητα των αδέσμευτων χαρακτήρων και ακόμη γύρω από την μετεξέλιξη που υπέστησαν οι άνθρωποι και οι κοινωνίες κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της θρησκείας και του δυτικού πολιτισμού, που προάγει την οικιστική αποχαλίνωση και την ηθική ασβεστοποίηση των αξιών.
Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας ο κλόουν Χανς Σνιρ, έχοντας εγκαταλείψει τις ανέσεις, τις παροχές και την καλβινιστική ασφάλεια που του προσέφερε η εύπορη οικογένειά του και έχοντας εγκαταλειφθεί από την μοναδική γυναίκα που κατάφερε ποτέ να αγαπήσει την Μαρί, ζει λιτά και περιεκτικά, άλλοτε περιδιαβαίνοντας εντός του και άλλοτε στα υποφωτισμένα σοκάκια της μεταπολεμικής Γερμανίας, αναζητώντας διακαώς το επόμενο νούμερό του, επιθυμώντας να συμφιλιωθεί με τις νευρώσεις του, να χαλυβδώσει την ευαισθησία του, να τιθασεύσει την οργή του και να αντιπαραβάλλει την αδιαπραγμάτευτη και αφοπλιστική ειλικρίνειά του έναντι της απροσμέτρητης υποκρισίας των καιρών του.
Είναι ένας κλόουν, αρκετά ταλαντούχος και έξυπνος, που απεχθάνεται το στημένο στυλιζάρισμα και τις καλοσχεδιασμένες πόζες των διανοουμένων της εποχής, και παράλληλα ένας φανατικός αγνωστικιστής με συνείδηση δύσκαμπτη και ανορθολογική, που αδυνατεί να διατυπώσει το μονοδιάστατο ορθό λόγο της εποχής του χωρίς να στραμπουλίξει τη γλώσσα του.
Η κοινωνία που τον περιβάλλει είναι γεμάτη τρύπες και ο ίδιος επιχειρεί να ανορθώσει ένα ηθικό ανάστημα που δεν γίνεται κατανοητό από τους σύγχρονούς του.
Έτσι, ο μοναχικός Χανς, είναι ένας ήρωας που δεν φοβάται ούτε την κατάπτωσή του, ούτε και την σωματική του φθορά, καθώς είναι απαλλαγμένος από τα βαρίδια των προκαταλήψεων ή και από την ανάγκη να είναι οπωσδήποτε συμβατός με το περιβάλλον του, παραμένοντας ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές, ένας άνθρωπος της επιλογής και της ευθύνης έστω και αν οδηγείται έξω από το σύστημα, έξω από ολόκληρο τον κόσμο του.
Η γραφή του Χάινριχ Μπελ είναι καυστική, πνευματώδης και έντονα σαρκαστική με συνέπεια να μην ενδιαφέρεται να προσεταιριστεί με αμφιλεγόμενα αφηγηματικά μοτίβα το κοινό του, και να μην αναζητά ούτε χρυσές ισορροπίες, ούτε μαγικούς συγκερασμούς. Αντίθετα, η αβίαστη ροή του λόγου του έχει βρει ένα πολύ άνετο κανάλι επικοινωνίας πάνω σ ένα σταθερό σκελετό σύνθεσης που βασίζεται στην πυκνότητα του αφηγηματικού του ύφους, την οξυδέρκειά του και την αυτοσχεδιαστική του διάθεση.

Ο ήρωάς του δεν ταυτίζεται ούτε με τα προνόμια αλλά ούτε και με τις προοπτικές της μεταπολεμικής Γερμανίας που αναζητά με πυρετώδη ακρίβεια μια ταυτότητα αποδεκτή από τον υπόλοιπο κόσμο, ισορροπώντας μεταξύ της μεταφυσικής επούλωσης των πληγών και της καπιταλιστικής αναδιάταξης.
Με μοναδικό μπούσουλα τον καθρέφτη του παρόντος και τις μνήμες να μην ξεχωρίζουν από τις παραισθήσεις και τα ιδεογράμματα της αναδυόμενης επιχειρηματικής τάξης, ο Μπελ απεικονίζει καλλιτεχνικά έναν κόσμο που έρχεται για να αναγάγει την αμνησία σε μέγιστη αξία και την ασυνέπεια λόγων και πράξεων δηλαδή την ευέλικτη συνείδηση σε ηθικά αναγκαία συνθήκη επιβίωσης και εξέλιξης.
Γι αυτό και ο ήρωάς του, ο υπερευαίσθητος και ανεξάντλητος Χανς Σνηρ, σε όλη τη διάρκεια του καθημερινού του βίου αναγνωρίζει στα βαθιά ανεξίτηλα τραυματικά ίχνη που του εμπιστεύεται η ζωή, τους οιωνούς μιας εποχής που ανατέλλει για να προσφέρει ανεπανάληπτες ευκαιρίες σε όσους επιθυμούν να εγκιβωτιστούν σε ένα σύστημα που εξευτελίζει την διαφορετικότητα και καταδυναστεύει τη ροπή προς την ευαισθησία και τη σκέψη, προτάσσοντας τους πλέον δραστικούς τρόπους για την μεταμόρφωση του ανθρώπου από έλλογο πλάσμα σε αναζητητή της επίγειας και υπέργειας εξουσίας και του χρήματος.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου